Cmentarz Centralny – Wiedeń
Wiedeń to miasto dość osobliwe: do dziś mieszkają w nim ludzie zakładający osobne konta w banku z przeznaczeniem na wystawny pochówek. Nie dziwi zatem, iż Cmentarz Centralny (Zentralfriedhof) należy do największych nekropolii w Europie. Zajmuje większą powierzchnię niż Innere Stadt, a pochowano na nim więcej osób (2,5 min), niż obecnie mieszka w stolicy. Gigantyczne rozmiary sprawiły, iż uruchomiono specjalną wewnętrzną linię autobusową zapewniającą sprawny transport w jego granicach. Pierwsze pogrzeby odbyły się na nim w 1874 r., kiedy kwitł wiedeński kult eine schöne Leich (pięknych zwłok) i każdy pragnął mieć jak najwspanialszy pogrzeb. Na cmentarzu wciąż grzebie się zmarłych. Szczególny ruch panuje na nim w niedziele i święta, zwłaszcza 1 listopada, kiedy odwiedza go niemal milion wiedeńczyków. Niemal na każdej mogile pojawia się wtedy świeca lub znicz.
Zwiedzanie cmentarza
Do Cmentarza Centralnego najlepiej dojechać tramwajem #71 ze Schwarzenbergplatz lub #72 od stacji metra Schlachthausgasse. Trzeba jednak uważać, bo przy cmentarzu są trzy przystanki, wszystkie przy Simmeringer Hauptstrasse. Przystanek pierwszy, przy Bramie 1, znajduje się blisko starego cmentarza żydowskiego. Główne wejście (Brama 2) zlokalizowane jest obok drugiego przystanku. Przystanek trzeci, końcowy dla linii #72, znajduje się nieopodal Bramy 3, tuż obok sektora protestanckiego. Stamtąd niedaleko jest również do nowego cmentarza żydowskiego. Oprócz przystanków tramwajowych wzdłuż Simmeringer Hauptgasse są jeszcze dwie stacje kolejki podmiejskiej przy południowo-zachodnim murze cmentarza: Zentralfriedhof (niedaleko Bram 11 i 12) oraz Zentralfriedhof-Kledering (przy Bramie 9). Obie stacje leżą na linii S7, którą można dojechać do Wien-Nord, Wien-Mitte i Rennweg. Co pół godziny odjeżdża autobus Rundkurs, kursujący okrężną trasą po całym cmentarzu.
Groby sławnych ludzi
Po przejściu przez monumentalną secesyjną bramę główną (Brama 2), zaprojektowaną w 1905 r. przez Maxa Hegele, dochodzi się do półkolistego szeregu arkad z czerwonej cegły. Budowla jest nieco podniszczona, ale wewnątrz można obejrzeć bardzo piękne i cenne nagrobki. Najbardziej oryginalny znajduje się w pierwszej niszy po lewej. Jest to grobowiec austriackiego przemysłowca, Zanga, właściciela kopalń. Grób ma kształt wejścia do szybu strzeżonego przez karzełki z latarkami.
Zmierzając w stronę kościoła pośrodku cmentarza, przechodzi się przez sektor, w którym znajdują się groby sławnych i zasłużonych (Ehrengraber). W kwaterze 32A, po lewej, na wprost alei głównej, pochowano najsławniejszych muzyków. W centrum wznosi się pomnik ku czci Mozarta. Wieńczy go postać kobiety próbującej złapać spadającą stertę książek. Za grobem Mozarta znajdują się groby Ludwiga van Beethovena (z zapracowaną złotą pszczołą) i Franza Schuberta. Beethovena i Schuberta ekshumowano z Cmentarza Wahringer w 1889 r. i pochowano na Cmentarzu Centralnym. Podczas ekshumacji obecny był kompozytor, Anton Bruckner, któremu udało się dotknąć obu ciał, zanim odciągnęli go urzędnicy. Kolejny kompozytor, którego zwłoki ekshumowano na innym cmentarzu, to ulubieniec Marii Teresy, Christoph Willibald Gluck. Zmarł w 1779 r., ignorując zalecenia lekarza zakazującego mu spożywania alkoholu po obiedzie. Kolejne grobowce należą do Johannesa Brahmsa i Hugo Wolfa (zmarł na syfilis w 1903 r.). Na cmentarzu pochowano całą rodzinę Straussów. Szczególnie interesujący jest nagrobek Johanna Staussa (syna), ozdobiony figurkami muzykujących aniołków.
Po przeciwnej stronie alei głównej, w kwaterze 14A do najciekawszych należą nagrobki bogatych wiedeńczyków z końca XIX w. Większość nazwisk niewiele mówi obcokrajowcom. Do najbardziej znanych osób należą architekt, Teofil Hansen, projektant zabudowy Ringstrasse, a także plastyk, Hans Makart (kolejna ofiara kiły). Do najpiękniejszych należy grobowiec burmistrza Wiednia, Johanna Prixa, wyróżniający się wspaniałym miedzianym baldachimem. Po drodze w stronę kościoła napotyka się coś w rodzaju otoczonego krzewami obniżonego ronda. Jest to słynna Krypta Prezydencka (Prezidentsgruft), w której pochowano prezydentów Drugiej Republiki: jedyny, który w jakiś sposób zapisał się w historii, to Karl Renner, pierwszy prezydent po wojnie.
Po prawej stronie od Krypty Prezydenckiej, w kwaterze 14C leżą politycy, m.in. byli kanclerze, Julius Raab i Leopold Figi. Pochowano tu także architekta, Josefa Hoffmanna. Po lewej stronie, w kwaterze 32C można odnaleźć grób rzeźbiarza, Fritza Wotruby, który spoczywa pod płytą zaprojektowaną przez niego samego. On też jest autorem wspaniale dobranego prostopadłościennego nagrobka kompozytora muzyki atonalnej, Arnolda Schonberga, zmarłego w Los Angeles w 1951 r. Tuż obok Schonberga spoczywa Bruno Kreisky, kanclerz Austrii w latach 1970-83, cieszący się za życia wielkim uznaniem wiedeńczyków, a i po śmierci wspominany z sympatią. W pobliżu znajdują się groby pisarza, Franza Werfla; kompozytora, Alexandra Zemlinskyego, zmarłego na emigracji w USA w 1942 r., a także architekta, Adolfa Loosa. Nagrobek tego ostatniego to oczywiście pozbawiony ozdób kamienny blok. Loos zaprojektował podobny nagrobek dla swego przyjaciela, poety Petera Altenberga, pochowanego w kwaterze O, przy murze na lewo od bramy głównej.