JĘZYK
Językiem urzędowym w Austrii jest austriacka odmiana języka niemieckiego, ale, jak na tak mały kraj, występuje tu olbrzymia ilość dialektów i gwar. Jest to m.in. wynik odizolowania terenów wysokogórskich, co powoduje, że język rozwija się odmiennie w różnych rejonach. Sami Austriacy mają pewne trudności w zrozumieniu języka rodaków pochodzących z innych regionów, np. dialekt Vorarlbergu jest bliższy Schwyzerdutsch (szwajcarskiej odmianie języka niemieckiego, językowi niezrozumiałemu dla większości nie-Szwajcarów) niż niemieckiemu językowi literackiemu, zwanemu Hochdeutsch.
Niektóre tereny Austrii zamieszkiwane są przez mniejszości posługujące się językami innymi niż niemiecki. W Burgenlandzie około 25 tys. mieszkańców mówi po chorwacku, a 20 tys. mieszkańców Karyntii używa języka słoweńskiego.
Na szczęście dla turystów Austriacy potrafią w razie potrzeby „przestawić się” na język literacki, nie mówiąc już o tym, że wielu z nich mówi po angielsku. Ludzie młodzi posługują się tym językiem wręcz płynnie. Oczywiście, język angielski jest bardziej popularny w większych miastach i regionach turystycznych niż z dala od uczęszczanych szlaków. Obsługa w biurach informacji turystycznej i punktach informacji kolejowej prawie zawsze zna angielski, podobnie jak pracownicy hoteli i kelnerzy, zwłaszcza w bardziej eleganckich lokalach. Niemniej jednak znajomość kilku zwrotów w języku niemieckim jest mile widziana i może tylko pomóc w bliższych kontaktach z Austriakami.
PRZEWODNIK JĘZYKOWY
Poniższy przewodnik zawiera wskazówki dotyczące wymowy i podstawowego słownictwa, które mogą okazać się przydatne. Więcej informacji o specyfice języka mieszkańców Austrii zamieszczono na końcu rozdziału omawiającego podstawowe fakty dotyczące tego państwa.
Być może będzie to zaskoczeniem, ale język niemiecki jest bliskim krewnym angielskiego i holenderskiego, należących do rodziny zachodniogermańskiej. Hochdeutsch używany współcześnie pochodzi z dialektu saksońskiego i zachowuje podział na rodzaje i przypadki.
Ważną cechą językową (różniącą go chociażby od języka polskiego) jest to, że wszystkie rzeczowniki pisze się dużą literą.
Aby bliżej zapoznać się z zasadami porozumiewania się w krajach niemieckojęzycznych, warto zajrzeć do pozycji Zbiór wyrażeń i zwrotów języka niemieckiego z-serii Lonely Planet, zawierającej wszystkie potrzebne informacje gramatyczne oraz szeroki zasób wyrażeń i zwrotów, zebranych w tematycznych rozdziałach (np. Zawieranie znajomości, Czas wolny, Zagadnienia społeczne, Zakupy czy Sport i rozrywka). W rozdziale poświęconym różnym odmianom języka niemieckiego można przeczytać o różnicach i podobieństwach dialektycznych.
Wymowa
Język niemiecki nie ma tak naprawdę niemych głosek oprócz „h” w śródgłosie. Początkowe „k”, „p” w wyrazach Knie (kolano), Psychologie (psychologia) i końcowe „e” w Ich habe są wymawiane.
Samogłoski
Samogłoski niemieckie wymawia się długo (zwykle przed pojedynczą spółgłoską) lub krótko (przed dwiema spółgłoskami): „o” w wyrazie Dom (katedra) jest długie, ale w wyrazie doch (chociaż) – krótkie.
a (idanke)
au (auch, auf, Baum)
ä (lächeln)
au (Straucher)
e (bessei; Rest)
eu (Leute, euch)
i, ei (Wein)
ie (Demokratie, Linie)
o (Not, soll)
ö [Löwe, Söhne)
u (Museum, Bus)
ü (spülen)
Zwracając się do kogoś, najlepiej użyć formy grzecznościowej z czasownikiem w 3. os. 1. mnogiej np.: „Haben Sie…!” zamiast „Hast du…?” (Czy Pan/Pani ma…?).
Wyrazy austriackie
Mimo że gramatyka nie różni się wiele od standardowego języka niemieckiego, wiele słów i wyrażeń stosują tylko Austriacy. Niektóre to ogólnie rozumiane regionalizmy, innych używa się w całym kraju. Większość pozdrowień i zwrotów pożegnalnych z listy to wyrażenia powszechnie stosowane w Austrii.
Przykładowo – Servus to nieformalne pozdrowienie (odpowiednie także przy rozstaniu). Austriackie biuro informacji turystycznej przyjęło ten wyraz jako motto. Gruss dich lub Griassdi (literackie „Pozdrawiam cię”) używane jest szczególnie przez ludzi, którzy chcą unikać słowa Bóg w rozmowie (jak w Gruss Gott – Niech będzie pochwalony). Stadardowym zwrotem pożegnalnym jest Auf Wiedersehen (także w Niemczech). Inne (mniej formalne) to Baba, Pfiati i Ciao.
Niuanse języka używanego w Austrii są bardzo intrygujące. Jeśli na przykład ktoś będzie chciał powiedzieć, że jest nietrzeźwy – lekko pijana osoba może zakomunikować Ich bin beschwipst lub Ich habe einen Schwips. Jeśli sytuacja ma się nieco gorzej, wówczas odpowiednie jest wyrażenie w dialekcie wiedeńskim I’hob an duUió. Natomiast ktoś bardzo pijany powinien powiedzieć Ich bin zu, choć prawdopodobnie będzie to doskonale widać i obejdzie się bez łamania języka na skomplikowanych obcojęzycznych zwrotach.
Będąc w restauracji, dobrze wiedzieć, co się zamawia. W tym celu warto przyswoić sobie kilka niezbędnych (i brzmiących apetycznie) nazw potraw: Blunzen (ciemny budyń); Erdapfel (ziemniak); Faschiertes (mielone mięso); Karfiol (kalafior); Maroni (prażone kasztany); Much (mleko); Obers (śmietana); Paradeiser (pomidory); Stamperl (kieliszek na wódkę). Bardziej wyczerpujący zasób słownictwa dotyczącego wyżywienia można znaleźć w rozdziale omawiającym podstawowe fakty o Austrii. Aby poprosić o rachunek, wystarczy powiedzieć Zahlen bitte (Gerstl znaczy pieniądze).
Dialekt wiedeński posiada swoje niuanse. Najbardziej specyficzne wyrazy to:
Beisl – mała tawerna z jedzeniem i napojami
Bim – tramwaj
Haberer – przyjaciel
Stiftl – lampka (szklanka) na wino
Verdrahn – sprzedawać
Mini słowniczek austriacko-polski
