Rathausplatz – Wiedeń

Uniwersytet

Kolejny gmach przy Rathausplatz to uniwersytet (Universitat, a ściślej Neue Universitat). Jego obecność i wyróżniająca się pozycja przy Ringstrasse była przez długi czas niepewna, ze względu na radykalną przeszłość. Wiedeńscy studenci należeli do najbardziej zagorzałych zwolenników rewolucji z 1848 r. Utworzyli nawet własny legion akademicki, walcząc na barykadach (wielu z nich zginęło). W 1873 r. Heinrich Ferstel otrzymał zlecenie na zaprojektowanie nowych gmachów dla wydziałów prawa i filozofii, co też uczynił w królującym wówczas stylu neorenesansowym. Interesująca jest historia trzech malowideł ściennych w auli uniwersyteckiej, zamówionych u Gustava Klimta i Franza Matscha w roku 1894. Dziś już niestety nie można zobaczyć dziel, które wywołały największy chyba skandal w historii uczelni. Klimt i Matsch znani byli już z wykonania malowideł ściennych w Burgthea-ter (1886-1888) i Muzeum Historii Sztuki (1891), więc władze uniwersytetu niewątpliwie spodziewały się prac utrzymanych w podobnym stylu. Zanim jednak pierwsze z malowideł, Filozofia, zostało odsłonięte w marcu 1900 r., Klimt zerwał z głównym wiedeńskim nurtem artystycznym i przyłączył się do zbuntowanych secesjonistów. Co istotniejsze, zdecydowanie odszedł od pierwotnego uniwersyteckiego konceptu malowidła mającego obrazować triumf światła nad ciemnością. Reakcja profesorów była mało przychylna – 87 z nich zaprotestowało, podpisując petycję przeciwko splątanej masie nagich ciał. „To zwycięstwo ciemności nad wszystkim”, pisał jeden z krytyków.

Atmosfera skandalu wzmogła zainteresowanie malowidłami: w ciągu dwóch miesięcy obejrzały je 34000 widzów. Klimt zaś, nieporuszony, w następnym roku ukończył kolejne, Medycynę. Nagie i schorowane ciała wywołały jeszcze większe zgorszenie. W dyskusjach parlamentarnych artystę oskarżano o „szerzenie pornografii” i „perwersyjne wybryki”. W końcu, po ukończeniu Prawa, ostatniego, ale bynajmniej nie najmniej kontrowersyjnego z trzech dzieł, Klimt oddał otrzymane honorarium, żądając zwrotu obrazów. Przemysłowiec, August Lederer, kupił natychmiast Filozofię, a Kolo Moser, artysta i współtwórca secesji, nabył dwa następne w roku 1911. Podczas II wojny światowej wszystkie trzy złożono na przechowanie w zamku Immendorf. Spłonęły w maju 1945 roku w pożarze wznieconym przez wycofujące się oddziały SS.

Parlament

Przy południowej krawędzi Rathausplatz stoi neoklasyczny parlament, jeden z pięciu głównych budynków zaprojektowanych przez Theophila von Hansena. Patrząc z ulicy trudno ogarnąć wzrokiem więcej niż tylko ogromny koryncki portyk, towarzyszące mu skrzydła i pawilony. Wystarczy jednak cofnąć się kilka kroków, aby przekonać się, że główna bryła budowli, siedziba Rady Federalnej (Bundesrat) i Rady Narodowej (Nationalrat), ukryta jest za wysuniętą fasadą.

W czasach, w których budowla powstawała, nie istniały jeszcze tradycje demokratyczne, które mogłyby posłużyć za temat dla dekoracji rzeźbiarskich. Fryz głównego frontonu przedstawia cesarza Franciszka Józefa I przekazującego na ręce swych siedemnastu poddanych mało demokratyczną konstytucję. Poza tym dominuje wybrana przez Hansena klasyczna tematyka starożytna, czego przykładem są Rzymianie ujeżdżający konie i siedzący historycy. Przed głównym wejściem stoi gigantyczna fontanna Pallas Ateny, bogini mądrości. U jej stóp alegorycznie przedstawiono austriackie rzeki. Zadaszenie głównego budynku ozdabia 76 klasycznych posągów, 66 reliefów i 4 grupy z rydwanem z brązu. Najlepiej widać je z boku, gdzie portyki podtrzymują kariatydy na wzór Erechtejonu na Akropolu.

Historia austriackiego parlamentu rezydującego w nowym obiekcie od 1883 r. jest burzliwa. Pierwsza instytucja zwala się Radą Cesarską (Reichsrat), a jej funkcjonowanie utrudniały liczne frakcje nacjonalistyczne: chorwacka, czeska, polska, rumuńska, słoweńska i niemiecka. Kryzysowy okazał się rok 1897, kiedy Polak, Kazimierz Badeni, próbował wprowadzić rozporządzenia w języku narodowym. Konserwatyści i niemieccy nacjonaliści urządzili „koncert obstrukcyjny”. Przy akompaniamencie gwizdków, dzwonków od sań, harmonijek, dzwonków krowich, gongów, trąbek i rogów myśliwskich jeden z członków rady przemawiał przez 12 godzin. W następnych latach cesarz rządził z pominięciem parlamentu, aż do wprowadzenia prawa powszechnego głosowania dla mężczyzn w roku 1907. Parlament został rozwiązany na krótko przed I wojna światową i nie zebrał się ponownie aż do śmierci Franciszka Józefa.

Pałac Sprawiedliwości

Za pomnikiem Republiki, na tyłach Ringu wznosi się surowy neo-renesansowy gmach Pałacu Sprawiedliwości (Justizpalast) z 1881 roku. W roku 1927 spłonął w czasie zamieszek. Odbudowano go w latach 1945-1955. Siedzibę miało w nim naczelne dowództwo sił sprzymierzonych.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *